Trước yêu cầu khách quan của cách mạng hai nước Việt Nam-Lào sau khi giành lại nền độc lập dân tộc, từ ngày 15 đến 18-7-1977, Đoàn đại biểu cấp cao Đảng và Chính phủ Việt Nam do Tổng Bí thư Lê Duẩn và Thủ tướng Phạm Văn Đồng dẫn đầu sang thăm hữu nghị chính thức nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào.
Trong chuyến thăm đặc biệt này, ngày 18-7-1977, hai bên đã thỏa thuận ký kết một số hiệp ước và ra tuyên bố chung nhằm tăng cường sự tin cậy và hợp tác lâu dài giữa hai nước, trong đó có Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác giữa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt Nam và nước CHDCND Lào. Đây là hiệp ước có giá trị đặc biệt quan trọng, là biểu tượng sinh động của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Lào, Lào-Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới.
Hiệp ước bao gồm 7 điều, trong đó nêu rõ: Hai bên cam kết ra sức bảo vệ và phát triển mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Lào, không ngừng tăng cường tình đoàn kết và tin cậy lẫn nhau, sự hợp tác lâu dài và giúp đỡ lẫn nhau về mọi mặt trên tinh thần của chủ nghĩa quốc tế vô sản, theo nguyên tắc hoàn toàn bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, tôn trọng lợi ích chính đáng của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Đồng thời, mỗi bên ra sức giáo dục toàn Đảng, toàn dân của mình mãi mãi quý trọng, bảo vệ và vun đắp mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Lào đời đời trong sáng và bền vững.
Hiệp ước khẳng định mối quan hệ hữu nghị đặc biệt, liên minh đoàn kết chiến đấu và hợp tác toàn diện giữa hai dân tộc không chỉ trong sự nghiệp giải phóng dân tộc mà còn cả trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc sau chiến tranh. Đồng thời, theo tinh thần của nội dung hiệp ước, Bộ trưởng Ngoại giao hai nước tăng cường phối hợp chặt chẽ về đường lối hoạt động đối ngoại. Các hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao cùng với những hoạt động ngoại giao phát huy hiệu quả công tác đối ngoại mỗi nước và sức mạnh ba nước Đông Dương trên trường quốc tế, góp phần làm cho môi trường an ninh chính trị Đông Nam Á đi dần vào ổn định, thể hiện thiện chí của các nước Đông Dương xây dựng khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển.
Hai bên cam kết sẽ tăng cường quan hệ hợp tác xã hội chủ nghĩa, hai bên cùng có lợi về nông nghiệp, lâm nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải, khai thác tài nguyên thiên nhiên và về các lĩnh vực khác; hết lòng viện trợ cho nhau về kinh tế, kỹ thuật; giúp nhau đào tạo cán bộ; trao đổi chuyên gia trong các ngành kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật; mở rộng quan hệ mậu dịch theo chế độ ưu đãi đặc biệt. Cùng với đó, hai bên sẽ mở rộng trao đổi khoa học kỹ thuật, hợp tác về văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, y tế, thông tấn, báo chí…, tăng cường tiếp xúc giữa các ngành hữu quan. Hai bên quyết tâm xây dựng biên giới Việt Nam-Lào thành biên giới hữu nghị anh em trên cơ sở Hiệp ước hoạch định biên giới quốc gia giữa hai nước; cam kết hoàn toàn tôn trọng và ủng hộ đường lối quốc tế độc lập, tự chủ của nhau… Đồng thời, hai bên sẽ tiến hành các cuộc trao đổi ý kiến đều đặn về những vấn đề thuộc quan hệ hai nước và những vấn đề mà hai bên cùng quan tâm bằng các cuộc gặp giữa các lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các cuộc thăm viếng của các đoàn đại biểu chính thức và đại diện đặc biệt bằng con đường ngoại giao… Hiệp ước nhấn mạnh, mọi vấn đề thuộc quan hệ hai nước sẽ được giải quyết bằng thương lượng với tinh thần hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, có lý có tình.
Như vậy, các điều khoản trong bản hiệp ước này đã nêu rõ việc tăng cường tình đoàn kết keo sơn và quan hệ hợp tác lâu dài về mọi mặt giữa Việt Nam và Lào, đáp ứng nguyện vọng thiết tha và lợi ích sống còn của nhân dân mỗi nước, phù hợp với lợi ích của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Tuy nhiên, trước bối cảnh quốc tế hóa và toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ trên bình diện quốc tế và khu vực, đòi hỏi hai nước phải đẩy mạnh hơn nữa sự hợp tác toàn diện và hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực. Trên tinh thần đó, ngày 24-1-1986, Chính phủ hai nước đã ký thêm những điều khoản mới bổ sung vào bản hiệp ước ký năm 1977.
Sau 40 năm thực hiện, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác giữa nước CHXHCN Việt Nam và nước CHDCND Lào đã được triển khai sâu rộng trên mọi lĩnh vực và đạt được nhiều thành tựu to lớn, tạo thế mạnh cho cả hai nước trong sự nghiệp đổi mới cũng như xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những kết quả tốt đẹp mà hai nước đạt được trong quá trình thực hiện hiệp ước, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, văn hóa, xã hội, khoa học kỹ thuật là động lực thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Lào không ngừng phát triển. Đó cũng là cơ sở quan trọng để hai nước xây dựng mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Lào, Lào-Việt Nam mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước, cũng như vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới./.